اختلالات رفتاری گریز از واقعیت یکی از مسائل پیچیده و چالشبرانگیز در روانشناسی و روانپزشکی است که با الگوهای رفتاری و فکری خاصی در فرد همراه است که موجب میشود او از مواجهه با واقعیتهای زندگی خود اجتناب کند. این اختلالات به نوعی از دفاعهای روانی مربوط میشود که در آن فرد بهطور ناخودآگاه به روشهایی برای فرار از اضطراب، درد یا ناراحتیهای ناشی از واقعیتهای زندگی خود میپردازد.
گریز از واقعیت میتواند در اشکال مختلفی بروز کند و در بسیاری از مواقع این افراد با مشکلات روانی و عاطفی پیچیدهای روبهرو هستند که نیازمند توجه ویژه و درمانهای روانشناختی مناسب میباشند. در این مقاله، به بررسی اختلالات رفتاری گریز از واقعیت، علل، نشانهها، و روشهای درمانی آنها خواهیم پرداخت (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله تکامل روانی را مطالعه کنید).
مفهوم گریز از واقعیت
گریز از واقعیت به معنای اجتناب فرد از مواجهه با واقعیات زندگی و خود است. این افراد بهطور ناخودآگاه یا خودآگاه از مواجهه با دردها، اضطرابها یا مشکلات زندگی خود میگریزند و به مکانیزمهای روانی مانند انکار، فرافکنی، یا فرار از موقعیتهای ناراحتکننده متوسل میشوند. گریز از واقعیت میتواند بهصورت کوتاهمدت و موقتی باشد، اما زمانی که بهطور مزمن و پایدار در فرد رخ دهد، تبدیل به اختلالات رفتاری جدیتری میشود (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله مکانیسم های دفاعی را مطالعه کنید).
این رفتار معمولا در زمانی که فرد نمیتواند بهطور مستقیم با واقعیتهای زندگی خود روبهرو شود یا آنها را بپذیرد، بروز میکند. این مکانیزمهای دفاعی ممکن است در شرایط خاصی مانند فشارهای اجتماعی، استرسهای روانی یا تجارب آسیبزا ایجاد شوند.
انواع اختلالات گریز از واقعیت
گریز از واقعیت میتواند در انواع مختلفی از اختلالات روانشناختی و رفتاری ظاهر شود. این اختلالات ممکن است در قالبهای متفاوتی مانند اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلال شخصیت مرزی، یا اختلالات روانپریشی بروز پیدا کنند. در اینجا به برخی از رایجترین اختلالات گریز از واقعیت پرداخته میشود.
| انواع اختلالات گریز از واقعیت | |
| اختلال شخصیت مرزی | اختلال افسردگی |
| اختلالات روانپریشی | اسکیزوفرنی |
| اختلال اضطراب | اختلال سو مصرف مواد |
اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD)
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است بهطور مزمن از گریز از واقعیت برای مقابله با احساسات خود استفاده کنند. این افراد به دلیل ناپایداری در احساسات و روابط خود، گاهی از واقعیت فرار میکنند تا از مواجهه با درد و اضطراب درونی خود اجتناب کنند. یکی از نشانههای گریز از واقعیت در این اختلال، تغییرات شدید در هویت فردی است که موجب میشود فرد نتواند بهطور ثابت با خود و واقعیتهای بیرونی سازگار شود.
اختلال افسردگی (Depression)
در اختلال افسردگی، افراد ممکن است بهطور ناخودآگاه از واقعیتهای ناخوشایند زندگی خود فرار کنند. این فرار میتواند بهصورت تمایل به انزوا، عدم تمایل به مواجهه با مسئولیتها و مشکلات روزمره یا فراموشی از فعالیتهای لذتبخش باشد. در واقع، فرد افسرده بهدلیل احساس بیمعنایی و ناامیدی ممکن است از مواجهه با واقعیتها اجتناب کند.
اختلال اضطرابی (Anxiety Disorders)
افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، بهویژه اختلال اضطراب فراگیر، ممکن است از واقعیتهای اضطرابآور خود فرار کنند. این افراد ممکن است بهطور دائم در حالت آمادهباش برای مواجهه با خطرات تصوری خود باشند و از هرگونه موقعیت یا شرایطی که ممکن است منجر به اضطراب بیشتر شود، اجتناب کنند. گریز از واقعیت در این اختلال معمولا با وسواسهای ذهنی و تکرار رفتارهایی برای کاهش اضطراب همراه است.
اختلالات روانپریشی (Psychotic Disorders)
افراد مبتلا به اختلالات روانپریشی مانند اسکیزوفرنی ممکن است از واقعیت فرار کنند و بهطور جداگانهای از دنیای واقعی زندگی کنند. آنها ممکن است دچار توهمات یا هذیانهایی شوند که آنها را از مواجهه با واقعیت دور میکند. در چنین شرایطی، فرد ممکن است بهطور کامل از واقعیت فاصله بگیرد و به دنیای خیالی خود پناه ببرد.
اختلالات مصرف مواد (Substance Use Disorders)
افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد مانند اعتیاد به الکل یا مواد مخدر ممکن است بهطور عمدی از مصرف این مواد برای گریز از واقعیتهای دشوار زندگی خود استفاده کنند. این افراد برای فرار از مشکلات روانی، اضطراب یا استرسهای زندگی، به مصرف مواد روی میآورند. در این حالت، مصرف مواد بهعنوان یک راهحل موقت برای فرار از مشکلات روانی و احساسی تبدیل میشود.
علل گریز از واقعیت
گریز از واقعیت معمولا به دلایل مختلفی بهوجود میآید. این علل میتوانند هم جنبههای روانشناختی و هم اجتماعی و بیولوژیکی داشته باشند. در ادامه به مهمترین علل گریز از واقعیت اشاره خواهیم کرد.
تجارب آسیبزا (Traumatic Experiences)
افرادی که تجربههای آسیبزایی مانند خشونت، تجاوز، جنگ یا از دست دادن عزیزان را تجربه کردهاند، ممکن است بهطور ناخودآگاه از واقعیتهای تلخ زندگی خود فرار کنند. این تجارب میتوانند موجب اختلالات روانی مختلفی مانند PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) شوند که در آن فرد برای کاهش درد و اضطراب ناشی از یادآوری آن تجارب، به مکانیزمهای دفاعی از جمله گریز از واقعیت متوسل میشود.
فشارهای اجتماعی و فرهنگی
در برخی مواقع، فشارهای اجتماعی یا فرهنگی میتوانند موجب بروز گریز از واقعیت شوند. افراد ممکن است بهدلیل انتظارات اجتماعی، فشارهای شغلی یا مشکلات اقتصادی قادر به مقابله با واقعیتهای زندگی خود نباشند و بهجای آن به فرار از آنها روی آورند. در چنین شرایطی، فرد بهجای مواجهه با مشکلات خود، ممکن است به مصرف مواد مخدر، رفتارهای افراطی یا هر نوع فرار دیگری پناه ببرد.
سختیهای روانی و اضطراب
اختلالات اضطرابی یکی از دلایل شایع گریز از واقعیت است. افرادی که دچار اضطرابهای مزمن یا نگرانیهای دائمی هستند، ممکن است از مواجهه با واقعیتهای روزمره که موجب اضطراب میشود، اجتناب کنند. این افراد بهجای رویارویی با مشکلات خود، ممکن است از مکانیزمهای دفاعی مانند انکار یا فرار استفاده کنند.
عدم رشد هیجانی و شخصیتی
افرادی که بهطور ناکافی رشد کردهاند و نمیتوانند بهدرستی احساسات و مشکلات خود را مدیریت کنند، بیشتر در معرض گریز از واقعیت قرار دارند. این افراد ممکن است بهجای اینکه با احساسات و اضطرابهای خود مقابله کنند، بهطور مداوم از آنها فرار کنند و از این رو در دنیای خیالی خود زندگی کنند.
درمان اختلالات گریز از واقعیت
درمان اختلالات گریز از واقعیت بهطور معمول شامل ترکیبی از درمانهای روانشناختی و دارویی است. در اینجا برخی از روشهای درمانی رایج برای کمک به افراد مبتلا به این اختلالات آورده شده است.
رواندرمانی (Psychotherapy)
رواندرمانی یکی از مهمترین روشهای درمان گریز از واقعیت است. درمانگران با استفاده از تکنیکهای مختلف مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، درمان تحلیلی یا درمانهای مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، به افراد کمک میکنند تا از مکانیزمهای دفاعی خود آگاه شوند و مهارتهایی برای مواجهه با واقعیتهای دشوار و اضطرابها بیاموزند.
مدیریت اضطراب
در درمان اختلالات اضطرابی و گریز از واقعیت، مدیریت اضطراب نقش بسیار مهمی دارد. با استفاده از تکنیکهای تنفس عمیق، آرامسازی و کاهش استرس، افراد میتوانند توانایی خود را برای مقابله با اضطرابهای خود افزایش دهند و از فرار از واقعیتها جلوگیری کنند.
دارو درمانی
در برخی از موارد، داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب یا ضد روانپریشی ممکن است برای درمان اختلالات گریز از واقعیت مفید باشند. این داروها میتوانند به کاهش علائم اضطراب یا افسردگی کمک کنند و فرد را قادر سازند که با واقعیتها بهطور مؤثرتری مواجه شود.
سخن پایانی
اختلالات رفتاری گریز از واقعیت از جمله مشکلات روانی پیچیدهای هستند که میتوانند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. این اختلالات میتوانند ریشه در تجارب آسیبزا، فشارهای اجتماعی یا مشکلات روانی عمیق داشته باشند. درمان این اختلالات نیازمند توجه ویژه و ترکیبی از روشهای رواندرمانی و دارویی است که به فرد کمک میکند تا بهطور مؤثر با واقعیتهای زندگی خود مواجه شود و از گریز به مکانیزمهای دفاعی خود اجتناب کند.
در نهایت، گریز از واقعیت یک مکانیزم دفاعی است که میتواند بهطور موقت به فرد کمک کند تا از دردهای روانی خود فرار کند، اما در بلندمدت، مواجهه با واقعیت و پذیرش آن میتواند به فرد کمک کند تا به زندگی خود معنی و هدف بیشتری ببخشد.