اختلالات روانی مجموعه‌ای از بیماری‌ها و مشکلاتی هستند که به‌طور مستقیم بر تفکر، احساسات و رفتار فرد تأثیر می‌گذارند. این اختلالات می‌توانند طیف وسیعی از مشکلات را شامل شوند؛ از افسردگی و اضطراب گرفته تا اختلالات روانپزشکی شدیدتر مانند اسکیزوفرنی و اختلالات دوقطبی. علل بروز این اختلالات پیچیده هستند و بسیاری از آن‌ها به‌طور ترکیبی از عوامل زیستی، محیطی و ژنتیکی ناشی می‌شوند. در این مقاله به بررسی نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی پرداخته می‌شود (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله دلایل واکنش های متفاوت به یک بحران چیست؟ را مطالعه کنید).
نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی
ژنتیک می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بروز اختلالات روانی ایفا کند. بسیاری از اختلالات روانی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با تغییرات ژنتیکی مرتبط هستند. مطالعات نشان داده‌اند که اختلالات روانی ممکن است به‌طور قابل توجهی ارثی باشند و این ویژگی‌ها می‌توانند از والدین به فرزندان منتقل شوند. اما نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی به‌طور ساده قابل پیش‌بینی نیست، زیرا تعاملات پیچیده‌ای بین ژنتیک و محیط وجود دارد که در بروز این اختلالات مؤثرند. مجله NIH در مورد نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی می گوید:
recent evidence shows that psychiatric disorders are influenced by thousands of genetic variants acting together
شواهد اخیر نشان می دهد که اختلالات روانپزشکی تحت تأثیر هزاران گونه ژنتیکی هستند که با هم عمل می کنند
اختلالات روانی و وراثت
یکی از مهمترین راهکارها برای بررسی نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی بررسی دو قلوهاست. مطالعات دوقلوها، خانواده‌ها و دیگر روش‌های ژنتیکی نشان داده‌اند که بسیاری از اختلالات روانی در خانواده‌ها بیشتر دیده می شوند. برای مثال، احتمال ابتلا به اختلالات اضطرابی، افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلالات دوقطبی و اختلالات شخصیتی در افرادی که دارای بستگان نزدیک مبتلا به این اختلالات هستند، بیشتر از جمعیت عمومی است.
تحقیقات نشان می‌دهند که اگر یکی از والدین مبتلا به اختلال افسردگی باشد، احتمال بروز این اختلال در فرزندان به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. همینطور در اختلالات روانی شدیدتر مانند اسکیزوفرنی، اگر یکی از والدین یا نزدیکان فرد مبتلا به این بیماری باشد، خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در فرزند به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
ژنتیک و ارتباط آن با شیمی مغز
یکی دیگر از موارد در بررسی نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی توجه به نوروترنسمیترهاست. اختلالات روانی معمولاً با ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز همراه هستند. برای مثال، اختلالات مانند افسردگی و اضطراب معمولاً با مشکلات در سیستم انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین مرتبط هستند. برخی از این مشکلات شیمیایی می‌توانند به‌طور ژنتیکی منتقل شوند. به عبارت دیگر، افرادی که دارای ژن‌هایی هستند که باعث اختلال در تنظیم این مواد شیمیایی در مغز می‌شود، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات روانی خواهند بود.
برای مثال، مطالعات نشان داده‌اند که ژن‌هایی که مسئول تنظیم سروتونین در مغز هستند، می‌توانند در بروز اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب نقش داشته باشند. همچنین، برخی از تغییرات ژنتیکی ممکن است باعث حساسیت بیشتر به استرس یا تغییرات محیطی شوند، که این نیز می‌تواند به بروز اختلالات روانی کمک کند.
| نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی خاص | |
| اختلال اسکیزوفرنی | اختلال دو قطبی |
| اختلال افسردگی | اختلال اضطرابی |
اختلالات خاص و ارتباط با ژنتیک
در رابطه با نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی، باید به معرفی بیماری هایی بپردازیم که به صورت ژنتیکی انتقال پیدا می کنند:
- اسکیزوفرنی: اسکیزوفرنی یکی از اختلالات روانی شدید و مزمن است که تأثیر زیادی بر تفکر، احساسات و رفتار فرد می‌گذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که ژنتیک نقش عمده‌ای در بروز این اختلال دارد. افراد دارای بستگان نزدیک مبتلا به اسکیزوفرنی، احتمالاً در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. اگر هر دو والدین مبتلا به اسکیزوفرنی باشند، احتمال ابتلا به این اختلال در فرزند به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
- اختلالات دوقطبی: اختلالات دوقطبی، که با نوسانات شدید در حالت خلقی شناخته می‌شود، نیز ارتباط زیادی با ژنتیک دارند. افراد با سابقه خانوادگی مبتلا به اختلال دوقطبی، احتمال بیشتری برای بروز این اختلال دارند. مطالعات دوقلوها و خانواده‌ها نشان داده‌اند که وراثت در بروز این اختلال نقش مهمی دارد، اگرچه عوامل محیطی نیز می‌توانند در ظهور این اختلالات نقش داشته باشند.
- افسردگی: افسردگی یک اختلال شایع است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که اگر یک نفر در خانواده دچار افسردگی باشد، دیگر اعضای خانواده بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. ژن‌هایی که در تنظیم مواد شیمیایی مغز نقش دارند، می‌توانند در بروز افسردگی مؤثر باشند.
- اختلالات اضطرابی: اضطراب نیز یکی از اختلالات شایع روانی است که در بررسی نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی مطرح می شود. تحقیقات نشان می‌دهند که ژن‌ها می‌توانند حساسیت فرد به استرس و اضطراب را افزایش دهند. به همین دلیل، افراد دارای سابقه خانوادگی اضطراب، بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات اضطرابی قرار دارند.
سخن پایانی
نقش ژنتیک در بروز اختلالات روانی بسیار پیچیده است و به‌طور مستقیم با تغییرات شیمیایی مغز و حساسیت فرد به استرس و عوامل محیطی مرتبط است. اگرچه وراثت در بسیاری از اختلالات روانی نقش عمده‌ای ایفا می‌کند، اما محیط و تجربه‌های فردی نیز در بروز این اختلالات تأثیرگذار هستند. درک بهتر این تعاملات می‌تواند به درمان‌های مؤثرتر و پیشگیری از اختلالات روانی کمک کند.